Prawo autorskie - do czego mi to potrzebne?

Bardzo często klienci pytają się nas, czy będą mogli wykorzystywać stworzone przez nas projekty w różnych celach i na wszystkich polach eksploatacji. Ponieważ odpowiedź często jest bardziej skomplikowana, postanowiliśmy opisać podstawowe kwestie związane z prawami majatkowymi, prawami zależnymi oraz licencjami.

Przede wszystkim należy powiedzieć, co to jest utwór i czym właściwie są prawa autorskie.

Zgodnie z ustawą o prawie autorskim z dnia 4 lutego 1994 r.:  Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia".

Do utwórów podlegajacych ochronie wynikającej z prawa autorskiego należą między innymi utwory literackie, plastyczne, fotograficzne, muzyczne, filmowe, a także programy komputerowe, prace naukowe czy projekty architektoniczne. Każdy utwór podlega też ochronie prawnej, wynikającej z prawa autorskiego.

Nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego:

• akty normatywne lub ich urzędowe projekty,
• urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole,
• opublikowane opisy patentowe lub ochronne,
• proste informacje prasowe.

Jeśli chodzi o prawa autorskie to najprościej rzecz ujmując jest to ogół praw przysługujących twórcy utworu. Do takich praw zalicza się prawo do decydowania przez twórcę o sposobie korzystania z utworu, a także prawo do czerpania z niego korzyści majątkowych.

Prawa autorskie dzielą się na:

• prawa osobiste,
• prawa majątkowe,
• prawa zależne.

Autorskie prawa osobiste to prawa niezbywalne, zatem nie można ich sprzedać, nawet gdyby autor chciał to zrobić. Chronią one więź twórcy z dziełem i nie podlegają również zrzeczeniu się. Prawa osobiste chronią prawo twórcy do:

• autorstwa utworu,
• oznaczenia utworu imieniem i nazwiskiem lub pseudonimem twórcy bądź też do udostępnienia dzieła przez twórcę anonimowo,
• nienaruszalności treści oraz formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania,
• decydowania o pierwszym publicznym udostępnieniu utworu,
• sprawowania nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Autorskie prawa majątkowe z kolei to prawa twórcy do korzystania z utworu i rozporzadzania nim na wszystkich polach eksploatacji, jak również prawo twórcy do uzyskiwania wynagrodzenia za korzystanie z utworu przez inne osoby lub podmioty. Autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy. Nabywca autorskich praw majątkowych może przenieść je później na inne osoby, chyba że umowa stanowi inaczej.

Autorskie prawa zależne z kolei to prawa do rozporządzania i korzystania z opracowania, nabywane od twórcy utworu macierzystego. Przede wszystkim chodzi tutaj o prawo do tłumaczenia, adaptacji i przeróbek utworu.

Aby korzystać z utworu, np. publikując go jako formę swojej reklamy, nabywca musi uzyskać najpierw na to pisemne zezwolenie od twórcy. Twórca może to zrobić na 2 sposoby:

• może przekazać autorskie prawa majątkowe do swojego utworu (np. w formie umowy o dzieło z przekazaniem praw majątkowych),
• może też udzielić nabywcy licencji wyłącznej lub niewyłącznej, która określi pola eksploatacji, na których nabywca będzie mógł wykorzystywać utwór w określonym czasie.

Przekazywanie pełnych praw majątkowych nie zawsze jest konieczne by móc korzystać z utworu. Gdy zleceniodawca potrzebuje na przykład ilustrację, która będzie promowała jakieś wydarzenie albo usługę, to warto rozważyć udzielenie przez twórcę licencji wyłącznej lub niewyłącznej na wkorzystanie utworu na określonych polach eksploatacji przez określony czas. Dzięki takiemu rozwiązaniu twórca nie sprzedaje pełnych praw majątkowych i będzie mógł ponownie rozporządzać swoim dziełem, a z kolei nabywca nie będzie musiał płacić bardzo wysokich opłat z tytułu przekazania pełnych praw majątkowych.

Nabycie praw majątkowych bywa jednak niekiedy niezbędne. Taka sytuacja zachodzi wtedy, gdy nabywca chce wykorzystywać utwór w bardzo szerokim zakresie oraz bez oganiczeń czasowych i terytorialnych. Dobrym przykładem mogą być projekty znaków graficznych, jak np. loga czy projekty identyfikacji wizualnej.

Zawsze zatem warto rozważyć, czy konieczny jest zakup pełnych praw majątkowych i praw zależnych, czy może wystarczy zakupienie licencji wyłącznej bądź niewyłącznej do zamawianych projektów.

Oczywiście powyższy tekst nie omawia wszystkich zagadnień związanych z prawem autorskim. Jest to jedynie krótkie streszczenie podstawowych pojęć.

Pełen tekst ustawy znajdziesz na stronie prawo.sejm.gov.pl.